Laboratuvar Örneklerinin Alımı ve Transfer Edilmesi

Patoloji Örneği

·  Ameliyat ve biyopsi ile alınan doku ve organ örnekleri otolizi ve dokunun kurumasını önlemek amacıyla materyaller hastadan alındıktan hemen sonra tespit solüsyonuna konmalıdır.

      ·  Tespit solüsyonu %10 formalin olmalı yoksa %70 alkol kullanılmalıdır. Serum fizyolojik içerisine asla konulmamalıdır.

   ·   Tespit solüsyonu dokunun hacmine, büyüklüğüne göre konmalı ve örneğin üzerini kapatarak en az iki-üç parmak geçmelidir.

     ·    Sitolojik materyaller kırılmamış olmalı, taşıma kapları hasar görmemiş olup tespit solüsyonu ve sitolojik sıvılar dökülmemiş olmalıdır.

      ·   Örneğin koyulduğu kap üzerinde hastanın adını, soyadını, yaşını, cinsiyetini ve T.C kimlik numarasını içeren kimlik bilgileri, hastane kayıt numarası, tarihin belirtildiği etiket/barkod olmalıdır.

      ·   Patoloji tetkik istem formu eksiksiz olarak örneği gönderen hekim tarafından doldurulmalı, mümkünse imza ve kaşesi bulunmalıdır.

   ·   Hekimler tarafından istenilen patoloji tetkiklerinin girişleri, tıbbi sekreterler tarafından yapılır. 

  ·  Hasta ve doktor bilgilerini içeren barkod bilgisayardan çıkartılarak numune kapları üzerine yapıştırılır.
·   Örnekler, kabul kriterlerine uygun olarak kap ve solüsyonlara konulur.

    ·    Numunelerin toplandığı oda mümkünse serin ve 24-26 °C geçmeyen, fazla güneş ışığı görmeyen yer olmalıdır.

    · Örneklerin taşındığı özel numune çantası kapaklı ve ışığı geçirmeyecek şekilde taşımaya uygun olmalıdır ve en kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır.

Hematoloji

· Testlere uygun kaplara alınmış, hemolizli olmayan numuneler kabul edilir.

      · Yeterli miktarda alınmış olan numuneler (tüpün yarıdan fazlası dolu olacaktır) kabul edilmektedir.

      · Her bir numune için yeni barkod etiketi kesilen numuneler kabul edilip barkod kesimi ile numune kabulü arasındaki süre 30 dakikayı geçmemeli, numuneler hastadan alındıktan ve barkod etiketleri kesildikten sonra acil testler için en geç 30 dakika içinde gönderilen numuneler kabul edilip barkod etiketleri silik ve yırtık olmayan, barkod etiketi tüpün etiketi üzerine denk gelecek şekilde düzgün yapıştırılmış olan numuneler kabul edilip taşıma kabı ile laboratuvara gönderilir.

Kan Kültürü

·  Kan Kültürü alınırken, steril eldiven giymeli ve kültür şişesinin kontamine olmasını önleyici tedbirleri almalıdır.

     ·  İki şişe kan gerekir, biri aerobik diğeri anaerobik mikroorganizmaların varlığını tespit etmek için. Anaerobik şişe bulunamazsa sadece aerobik gönderilmelidir.

·  Kateter kaynaklı sepsis düşünülmedikçe kateterden kan kültürü alınmaz.

·  Hematolojik, biyokimyasal ve benzeri tetkikler alınırken kan kültür örneği alınmaz. Çok amaçlı alımlarda kontaminasyon riski artar.

   ·  Venöz yol yerine kateter veya intravasküler aletlerden kan kültürü alınması kontaminasyon riskini 2 kat arttırır.

  ·  Eğer bir girişte kan alınamamış ve tekrar vene girilecekse yeni bir enjektör kullanılmalı ve eldiven değiştirilmelidir. Kan kültürleri alınırken iyi bir cilt antisepsisi uygulanmalıdır.

    ·  Alınan kan önce anaerop besiyerinin lastik tıkacı delinerek kanın yarısı bırakılır. Sonra aynı şekilde aerop besiyerine ekim yapılmalıdır.
·  Örnekler alındıktan sonra şişe hafifçe çalkalanmalıdır.

·  Dışarıda bekleme süresi ne kadar uzarsa bakteri izolasyon şansı o kadar azalmaktadır.

·   Kan kültür şişeleri doldurulduktan sonra hasta ve hemşire barkodu, alınış bölgesi, saat, hastanın ateşi, hemşirenin parafıatılır.

·  Porter ile hemen laboratuvara gönderilir. Hemen gönderilemeyecekse buzdolabında saklanarak en kısa sürede gönderilir.

İdrar Tahlili

·         Hastalardan idrar örneği alınmak üzere steril idrar kaplardan verilmelidir. Bu kaplar üzerinde hastanın kimlik tanımlayıcılarının bulunduğu barkot yer almalıdır. Plastik kaplar kilitli torbaya konularak bakım destek personeli ile laboratuvara gönderilir.

İdrar Kültürünün Alınması

Sonda İle Alınan İdrar Kültürü:

Kateter bağlantı yerinin yanında bulunan plastik kısım alkollü swab ile silinir. Enjektör ile lastik kısma girilir, idrar enjektöre çekilir. Alınan idrar örneğin steril idrar kabına aktarılır.

Bebeklerde Özel Torba İle Alınan İdrar Kültürü:

Erkek çocukta penis, kız çocukta vulva çevresi(önden arkaya doğru) hijyenik ıslak mendil ile silinerek temizlenir. Steril gazlı bez ile kurulanır. Bebeğin cinsiyetine uygun idrar torbası yapıştırılır. Alınan idrar örneği torbası ile birlikte steril örnek kabına konulur.

Orta Akım İdrar Örneği Alma:

Erkek hastalarda üretra ağzı, bayan hastalarda genital bölge önden arkaya doğru hijyenik ıslak mendille silinir. İdrarın başlangıç kısmı tuvalete yapıldıktan sonra devamı steril idrar kabına konulur.

Mesane Kateteri İle İdrar Kültürü Alma:

Steril şartlarda üriner kateter uygulanır. İlk 15-30 ml idrar böbrek küvetine akıtılır. Orta idrar steril idrar kabına alınır. İdrar, bakterilerin üremesi için iyi bir ortamdır. Bu nedenle oda sıcaklığında bırakılan idrarın içerisinde üretradan geçen ya da havadan ve çevreden bulaşan bakteriler hızla çoğalırlar. Numune en geç 30 dakika için­de laboratuvara ulaştırılmalıdır. İdrar kontaminasyonu önlemek için sterilliğe önem verilerek orta idrar örneği alınmalıdır. Barkot ve numune kontrolü yapıldıktan sonra laboratuvara kabul edilmelidir.

Gaita Örneği ve Kültürü

·         Dışkı, kapaklı nonsteril temiz bir kap içerisine alınmalıdır.

·         Her türlü inceleme için ceviz büyüklüğündeki dışkı yeterlidir.

·         Dışkı, tuvalet kağıdı ile alınmamalıdır. Tuvalet kağıdında baryum tuzları olabilir ve bu madde, dışkıdaki bazı patojenler için öldürücü etki yapar.

·         Gaita örneği veremeyen hastalarda SF ile ıslatılmış kültür çubuğu ile anal bölgeden sürüntü alınır.

·         Bebek bezinde gelen gaita örnekleri plastik kaplara “Örnek Kabul Bölümü” tarafından aktarıldıktan sonra ilgili bölüme teslim edilir veya merkez laboratuvara  gönderilmek üzere hazırlanır.

·         Gaita örnekleri plastik kaplarda, gaita kültürü ise özel besiyerinde transfer edilir.

·         İçerisinde çok sayıda mikroorganizma bulunduğundan, bekletilen dışkıda çeşitli kimyasal ve pH değişiklikleri oluşarak kısa zaman­da patojenlerin yok olmalarına neden olduğundan gaita örnekleri bekletilmeden laboratuvara ulaştırılmalıdır.

·         Gaita kültürü için alınan örneklerin alınır alınmaz besiyerine ekilmesi gerektirdiğinden bu örnekler 10 dakika içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Mikroskobi ve parazit açısından incelenecek gaita örneği, gaita kabına alınarak en kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır aksi takdirde bazı parazitlerin trofozoid formları saptanamaz.

KateterUcu Kültürü:

·         Kateterin ciltten çıkış yeri %70’lik alkol ile dairesel şekilde temizlenir.

·         Kateter aseptik olarak penset yardımıyla uzaklaştırılır ve 3-4 cm’likdistal ucu steril makas ile kesilerek steril kap içine konulur.

·         Kateter ucu girişi yapılıp steril kap üzerinde hastanın kimlik tanımlayıcılarının bulunduğu barkot yapıştırılıp laboratuvara gönderilir.

Trakeal Aspirat Kültürü/Balgam Kültürü

Trakeal Aspirat:

Steril şartlar altında aspirasyon işlemi esnasında trakeal aspirat kültür tüpü içine alınır, barkod yapıştırılıp laboratuvara gönderilmelidir.

Balgam Kültürü:

İşlem öncesi oral florasını uzaklaştırmak için ağız suyla çalkalanır, balgam örneği tüberküloz tanısı için alınacaksa ağız suyla çalkalanmadan önce alınır. Hastaya balgam ve tükürük arasındaki fark anlatılır. Steril kaba öksürtülerek örnek alınır, barkod yapıştırılıp laboratuvara gönderilmelidir. 

Burun Sürüntü:

Maske giyilir, jele batırılan eküvyon çubuğu burun deliğinden içeri sokularak burun kanadına temas etmesi sağlanır. Aynı eküvyon çubuğu ile diğer burun deliğine aynı işlem tekrarlanır.

Rektal Sürüntü:

Maske giyilir. Hasta mahremiyetine dikkat edilerek sims pozisyonu verilir. Eküvyon çubuğu anüs etrafına sürülerek transport besiyeri içeren tüpün içine konur.

Püy Kültürü:

Serum fizyolojik ile yara alanı yıkanıp yara çevresi % 70’lik alkol ile silindikten sonra kuruması sağlanır. Direk yara üzerinden eküvyon çubuğu yara ortasına iyice temas edecek(kenarlara değmeyecek) şekilde sürülerek alınır.

Boğaz Kültürü:

·         Maske giyilir.

·         Hastanın yüzü ışığa dönük olacak şekilde ağzını açması söylenir.

·         Ağızdan nefes alması söylenerek abeslang ile dile bastırılır.

·         Eküvyon çubuğu ile her iki tonsil (bademcik) farinks mukozasına sürülerek ve varsa kript, püy, plak gibi lezyonlardan da örnek alınır.

·         Eküvyon dile ve ağza değdirilmeden çıkarılır.

·         Hastanın kimlik tanımlayıcılarının bulunduğu barkot yapıştırılıp laboratuvara gönderilir

BOS Kültürü:

·         Hekim tarafından alınır.

·         Bos ve biyolojik sıvı örneklerinin 3 ml’lik kısmını( eğer örnek 3 ml’den az ise örneğin tümünü) steril BOS veya biyolojik sıvı taşıma tüpüne aktarılır.

·         Transfer sırasında gerçekleşebilecek sızmanın engellenmesi amacıyla tüpün ağız kısmı (parafilm en az 3 kez tüpün çevresini dolanacak şekilde) parafilm ile çevrilir.

·         Tüp kilitli poşet içerisine koyulur.

·         Kilitli poşet içerisindeki tüpü, üzerinde “Değerli Örnek” etiketi taşıyan Biyolojik Tehlike poşetine koyarak Merkez Laboratuvara transfer edilir.

·         Taşıma tüpleri üzerindeki etikete “BOS” etiketi, taşıma tüpüne aktarma yapan teknisyenin paraf bilgisi Örnek Kabul Bölümü tarafından yazılır.

Genetik Testler

Hekim tarafından uygun örnek alınır. Genetik istem formunu hasta ve doktor imzaladıktan sonra oda sıcaklığında laboratuvara iletilir. Sonuçlar, hastalara elden teslim edilir. Ekran da yetkilendirme (personel sonuçları göremez) olmadığından hastaya sonuçlar imza karşılığında verilmektedir.

Değerli Örnekler

Tekrar alınması mümkün olmayan veya cerrahi müdahale gerektiren numuneler elden teslim edilir. Değerli örnekler, pnömotik sistem aracılığı ile gönderilmez. Değerli örnekler için ”Laboratuvar Değerli Örnek Teslim Formu” doldurulup laboratuvara teslim edilir.

Bu numuneler aşağıda belirtilmiştir;

·         BOS Eklem Sıvısı

·         BronkoAlveoler Lavaj

·         Kemik İliği Plevra Sıvısı

·         Trakeal Aspirat

·         Biyolojik Sıvılar

·         Genetik Testler

Transfer süreleri açısından dikkat edilecek hususlar:

1.      Düz tüpe (sarı kapak veya kırmızı kapaklı) biyokimya ve hormon parametreleri için alınan örneklerin en geç 1 saat içerisinde laboratuvara ulaştırılması gerekmektedir. Serumu ayrıştırılmamış kandaki bazı parametreler (CK-MB, Glukoz vs.) zamanla tüketilmekte ve eritrositlerin hemolizine bağlı olarak değişmektedir. Parathormon testi için örnek en geç 45 dakika içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır.

2.      Kan aldıktan sonra örneğin yollanması gecikecekse mutlaka örneklerin önce santrifüj edilip serumu ayrıldıktan sonra serumun buzdolabında saklanması gerekir.

3.      Sitratlı (mavi kapaklı) tüpe alınan örneklerin en geç yarım saat içerisinde laboratuvara ulaştırılması gerekmektedir. Çalışılan koagülasyon testleri beklemiş kanda yanlış sonuçların çıkmasına sebep olmaktadır.

4.      İdrar testleri için alınan örnekler bekletilmeden laboratuvara ulaştırılmalıdır. Kapaksız idrar kabında gelen örneklerin en geç yarım saat içerisinde çalışılması gerekmektedir. Kapaklı kaplarda gelen örneklerin de bir an önce çalışılması gerekir.