Kan Örneklerinin Alınması

Kan Örneklerinin Alınması

Kan analizleri için ven, arter veya kapillerden kan alınmalıdır.
1- Venöz kan genel olarak tercih edilen kandır.
2- Arteriyel kan, kan gazı analizleri için kullanılır.
3- Kapiller kan, periferik yayma yapmak için ve çocuklardan bazı analizler için alınır.

Venöz kan alınacak bölgenin seçimi;

      ·    Kolun iç yüzünde (dirseğin büküldüğü yer) medyan toplardamar (orta), bazilik toplardamar (iç yan), sefalik toplardamar

        ·       Ön kolda sefalik toplardamar

        ·      El üzerinde dorsal toplardamar

Bu bölgelerden kan alınamıyorsa kişinin damarlarının en belirgin olduğu bölgelerden kan alınmalıdır.

      ·     Fistül, damar grefti uygulanmış ya da mastektomili meme tarafındaki kol, ödemli ve skarlı bölgeler, hematom, kan transfüzyonu ile IV sıvı tedavisi uygulanan kolda üst seviyeler zorunlu kalınmadıkça venöz kan alımı için uygun değildir. 
   İnfüzyon giden damar yolundan kan örneği alınmamalıdır. Diğer koldan alınmalıdır. Bu mümkün değilse infüzyon 2 dakikalığına durdurulmalıdır ve venin alt kısmından alınmalıdır. Hematom bölgesinden alınan numuneler hatalı test sonuçlarına yol açabildiği için diğer bir ven bölgesi mevcut değilse numune hematomun alt kısmından alınmalıdır.

Hemoliz Nedir?

Hemoliz; eritrositlerin parçalanmasıdır. Hafif, orta veya ileri derecede olabilir.

HemolizeSebep Olan Durumlar

     ·          Uzun süreli turnike uygulaması

     ·         Tüpün fazla sallanması / çalkalanması

     ·         Enjektöre hızlı çekmek, karıştırmak ve enjektörden tüpe hızlı bir şekilde boşaltmak

     ·         Soğutmak ya da ısıtmak

     ·         Tamamlanmamış santrifüj

     ·         Serum ayrılması için tam kan olarak uzun süre bekletmek(2 saatten fazla). 

     ·         Hematomlu bölgeden kan almak.

     ·         Parmak ucundan kan alırken parmağı sıkmak başlıca hemoliz sebepleridir.

Kan Örnekleri Alım Kuralları

1.    Kan alma işleminden önce eller el yıkama talimatına göre yıkanır. İşlem sırasında eldiven kullanılmalıdır.
2.         Kan alma tüplerinin üzerine hastanın kimliğini belirten barkod yapıştırılmalıdır.
3.         Hasta 15 dakika kadar rahat pozisyonda olmalıdır.
4.        Genellikle venöz kan örnekleri tercih edilmelidir.
5.       Kan alınacak bölge ve çevresi alkol swap ile kan alma bölgesinden dışa doğru dairesel hareketlerle temizlenmelidir. Hemolizi ve hastada ki yanma duyusunu önlemek için kan alınacak bölgenin kuruması beklenmelidir.
6.       Kan alma bölgesinin 5-15 cm üzerinden turnike uygulanır ve işaret parmağıyla venlerin geçiş yolu palpe edilir. Turnike sadece damara girmek için gereklidir. Kan tüplerin içerisine akmaya başladığı zaman gevşetilmelidir.
7.       Turnike uygulaması 1 dakikayı geçmemelidir. Kan alırken hastanın elini yumruk yapması, açıp           kapatması uygun değildir. Aşırı pompalama gerekli değildir ve kaçınılmalıdır, bu hareket plazma potasyum, fosfat ve laktatkonsantrasyonlarında artışa yol açmaktadır.
8.         Eğer yeniden kan alınması gerekiyorsa diğer koldan alınmalıdır.
9.        Kan alımında öncelikle vacutainer sistemler kullanılmalıdır. Enjektör ile kan alınması, damarları zor bulunan hastalarda uygulanabilir. Enjektöre alınmış kanın, hemoliz olmaması için, iğneyi enjektörden çıkardıktan sonra, tüp kapağı açılarak hazırlanmış tüplere yavaşça ve tüp kenarından kaydırarak dikkatli bir şekilde aktarılmalıdır. Tüplerin ağzı sıkıca kapatılır ve tüplerin içinde katkı maddesi veya antikoagülan varsa tüpleri yavaşça 5-7 kez alt üst ederek karıştırılır.
10.        Kan, önce katkı maddesiz daha sonra katkı maddeli tüplere alınmalıdır.
11.        İstenen testler için uygun tüplere yeterli miktarda örnek alınmalıdır.
12.       Kan alma işlemi tamamlandığında, iğneyi geri çektikten sonra sızıntı olmaması için hastaya kuru gazlı bez verilerek, kan alınan bölgeye 2,5 dakika kadar bastırması ve kolunu yukarıya doğru tutması sağlanmalıdır.
13.     Kan alımında kullanılan enjektörlerin piston kısmı kırmızı tıbbi atık torbasına atılır. Kan alma için kullanılan iğne uçları ve enjektör uçları da sarı renkli tıbbi atık kovasına atılmalıdır.

Kan Alınamayan Durumlar

·         Mastektomi ameliyatı olan,

·         Diyaliz fistülü bulunan,

·         Nöroloji hastalarında paralizi/pleji mevcut olması,

·         Alçı, kırık, atel, derinventrombozu olan,

·         Tromboflebit gelişmiş extremite bölgesinden,

·         Protez veya platin takılmış olan koldan girişim yapılmamaktadır.

Numunelerin Laboratuvara Transfer Edilmesi

Acil servis, yatan hasta katları, yoğun bakım veya polikliniklerde herhangi bir örneğin kabul edilmesi için hekim tarafından test isteği yapılmalıdır. Hekim tarafından yapıldığını gösteren  bir kanıtın, bulunması gerekmekte olup bu kanıt Cerebral yazılım, laboratuvar istem formunun üzerinden istek yapılmalıdır. Cerebral’de, test girişleri için hasta sayfasında yer alan ekranda hangi testler istenmişse adı ve kodu girilerek istem yapılmalıdır. Test seçimi tamamlandıktan sonra girişler onaylanmalı ve örnek kabul ekranından kabulü yapılıp tenay numarası otomotik olarak alınır. Hastalara poliklinikten kan istemi yapılırsa hastalar kan alma birimine yönlendirilmelidir. Acil servislerde alınan numuneler, acil servisten laboratuvara gönderilmelidir.

Numunelerin laboratuvara transferinde izlenilmesi gereken basamaklar ve transfer sürecinde dikkat edilecek noktalar;

      ·         Hasta için kan alma seti hazırlanır.

      ·         EHR’den laboratuvar girişleri yapıldıktan sonra ilgili test seçilir ve barkodu sistemden doğrulanır.

       ·         Çalışılacak testin barkod çıktısı alınır.

     ·         Kullanılacak tüplerin doğrulaması yapılır. Hasta odasında kimlik doğrulaması yapılarak doğru tüpe doğru barkod yapıştırılır. 

       ·         Vacutainer iğnesine tüp takılır ve kan tüplere uygun sıra ile alınır.

       ·         Kan alındıktan sonra kan tüplerini uygun bir şekilde ters-düz edilir.

       ·         Kan tüplerinin istenen zamanda laboratuvara gönderilir.

       ·         Tüpler sporun içerisine dik bir şekilde yerleştirilir.

    ·         Taşıma kabı seri şekilde laboratuvara ulaştırılmasını sağlar, transfer esnasında sert, ani hareketlerden kaçınılması, numunelerin çalkalanmamasına dikkat edilir.

       ·         Numuneler laboratuvardaki görevli personele teslim edilir.

     ·    Serum örnekleri genel ilke olarak primer tüp ile transfer edilmelidir. Bu mümkün olmadığında transfer tüplerinde, plazma örnekleri ise her zaman transfer tüplerinde transfer edilir.

     ·         Plazma örnekleri için, örnek tüpleri üzerindeki etikete antikoagülan cinsi ile birlikte örneğin plazma olduğu bilgisi örnek kabul bölümü tarafından yazılır.

       ·         Spot idrar örnekleri sarı kapaklı idrar taşıma tüplerinde transfer edilir. Taşıma tüpleri üzerindeki etikete spot idrar bilgisi Örnek Kabul Bölümü tarafından yazılır.

    ·    24 saatlik idrar örnekleri sarı kapaklı idrar taşıma tüplerinde transfer edilir. Transfer eden teknisyenin parafı yer alır ve üzerindeki etikete “24 saatlik idrar” yazılır.

Girişler onaylandıktan sonra test eklenmemelidir. Onay sonrası her yeni test isteği için yeni bir giriş yapılması gerekmektedir.

Bir hastadan alınmış olan örnekte çalışılmak üzere ek test istemi yapılacaksa test grubuna göre ;

     ·         Koagülasyon testleri için genel olarak 2 saat içinde,

     ·         İdrar strip analizi ve mikroskopisi için 1 saat içinde,

     ·         İdrar mikrobiyolojisi için 1 saat içinde,

     ·         Kan sayımı için 4 saat içinde ek test yapılmalıdır.

Ek test istemleri; sözel veya telefon ile yapılmaz. ASGNET’e yer alan “İş istem Sistemi” kullanılarak ek test istemleri gerçekleştirilir.